Chuyện dệt vải của người Thượng ở Tây Nguyên không đơn thuần chỉ là một nghề hay một công việc. Nó là văn hóa truyền nghề của mẹ cho con, bà cho cháu; là của văn hóa "tự cung tự cấp" từ thuở xưa để lo cái mặc của mọi người trong nhà và thể hiện tài nghệ, sự khéo léo của người phụ nữ xứ này. Hồi đó, phụ nữ muốn lấy chồng là phải biết dệt vải.
Các hoa văn trên vải dệt không chỉ dừng lại ở việc trang trí, điểm tô thêm bông hoa, cánh bướm lên váy áo cho đẹp mà còn là cách để người Tây Nguyên bày tỏ cách nhìn thế giới quan - những thứ xảy ra trong cuộc sống, điều họ nhìn và cảm thấy; là cách giải bày con người nghệ sĩ bên trong họ. Đặc biệt, đây còn là hình thức để truyền tải, lưu giữ văn hóa của Tộc trên vải, để giới thiệu về lễ đâm trâu, tục giã gạo, nét đẹp của bến nước/ giọt nước, của nhà Rông, nhà sàn, những con vật nuôi trong nhà... Mà nếu không được giữ lại thì có khi ít năm sau nữa thôi, người trẻ sẽ khó được nhìn thấy ở đời thực nữa.
Nếu như Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại vì tất cả mọi thứ xung quanh là yếu tố quan trọng tạo nên được ý nghĩa của cồng chiêng như: bản nhạc tấu, người chơi cồng chiêng, các lễ hội có đánh cồng chiêng, địa điểm, trang phục... Thì Thong Bahnar cũng mạo muội nghĩ rằng việc dệt vải cũng cần được gìn giữ theo cách như vậy. Để tấm dệt có nghĩa, nó còn là tổng hòa của nhiều yếu tố nông nghiệp - trồng bông, kỹ thuật nhuộm, kỹ thuật dệt, ý nghĩa hoa văn, của nghề mộc qua việc làm khung dệt, của cách bố trí hoa văn trên trang phục... Như vậy có hàng ngàn câu chuyện xung quanh đời sống của một tấm vải dệt.
"Brocade" hiểu theo nghĩa “sát sườn” là tấm vải có hoa văn dệt. Nhiều năm qua chúng ta vẫn thường gọi bất kỳ tấm vải có hoa văn dệt là “thổ cẩm”, vải dệt Tây Nguyên cũng không là ngoại lệ. Thế nhưng dù có lặn ngụp bao nhiêu lần trong các tài liệu cổ của các bậc tiền bối nghiên cứu về văn hóa Tây Nguyên hay việc dệt, Thong Bahnar cũng đều không thấy giải nghĩa từ “thổ cẩm” này, thậm chí cũng không hề nhắc đến từ “thổ cẩm” mà chỉ là là tấm dệt.
Thêm một điều rất quan trọng, càng đi cùng công việc này Thong Bahnar càng tin rằng việc dệt của người Tây Nguyên còn có ý nghĩa nhiều hơn thế nữa – chứ không dừng lại ở thành phẩm là 1 tấm dệt – tấm thổ cẩm, và hành trình cống hiến cho việc dệt của Thong Bahnar còn muốn làm được nhiều hơn thế. Nên… một từ BROCADE chưa đủ để thể hiện ý nghĩa của công việc và mục đích văn hóa mà Thong Bahnar theo đuổi.
Vì vậy, tôi quyết định ĐỔI TÊN THƯƠNG HIỆU đã xây dựng trong suốt 11 năm nay, để có thể truyền tải đúng và đầy đủ hơn công việc chúng tôi đang làm và giá trị mà tôi tập trung xây dựng, cũng như nhắc nhở bản thân giữ đúng định hướng công việc của mình trong nhiều năm tiếp theo.
và tên mới đó là: THONG BAHNAR WEAVING CULTURE.
Thong Bahnar rất vui mừng vì đây đúng là từ mà mình đi tìm bấy lâu nay.
Và THONG BAHNAR WEAVING CULTURE chính là: "Cách bảo tồn và phát triển văn hóa dệt vải của Thong Bahnar". Nói như vậy bởi vì, chắc chắn đang và sẽ có rất nhiều tổ chức, cá nhân khác nhau có cách làm khác nhau, riêng tại đây, trong sứ mệnh mà Thong Bahnar may mắn nhận được thì Thong sẽ làm theo cách của mình. Cách của Thong Bahnar chính là gầy lại cách dệt vải cổ xưa - thổ cẩm thật của người Thượng ở Tây Nguyên.
... Mà đã là "Thổ Cẩm thật - và "Vải dệt thủ công thật" của người Thượng ở Tây Nguyên thì chắc chắn phải trải qua đầy đủ quá trình 7 bước để là ra tấm vải dệt thủ công hoàn toàn:
Và chúng tôi sẽ không sử dụng từ THỔ CẨM cho các sản phẩm của mình nữa, mà hoàn toàn là VẢI DỆT hoặc VẢI DỆT THỦ CÔNG theo đúng bản chất của sản phẩm của Thong Bahnar.
Thong Bahnar không chỉ là xưởng dệt hay cửa hàng bán các sản phẩm ứng dụng. Thong Bahnar sẽ làm nhiều hoạt động để lan tỏa văn hóa dệt và của Tộc như workshop Ai cũng có thể dệt vải, Kể chuyện cổ Bahnar trên tấm dệt...
Thong Bahnar không chỉ ứng dụng vải dệt lên sản phẩm, mà còn giải thích một cách chi tiết và chân thành ý nghĩa của hoa văn, nét đẹp của văn hóa đến với khách hàng, để việc sử dụng sản phẩm không chỉ dừng lại ở "trị giá - price" mà còn để hiểu và trân trọng "giá trị - value" của văn hóa dệt nữa.
Và chặng đường tiếp theo Thong Bahnar sẽ giới thiệu đến quý bạn những việc "LẦN ĐẦU TIÊN" xảy ra trên vải dệt và việc dệt của Tây Nguyên, chắn chắn sẽ mang đến những giá trị tích cực, sự đổi thay có giá trị trong lịch sử vải dệt của Tộc Bahnar.
Trân trọng sự đồng hành và cổ vũ từ Bạn!
Quê tôi ở Kon Tum, một tỉnh Tây Nguyên cách Sài Gòn hơn 600km. Những ngôi làng với các Mẹ người dân tộc Bahnar ngồi dệt vải không còn nhiều, nhưng vẫn cố gắng gượng để gìn giữ chút hương hồn dân tộc Bahnar. Tôi cũng muốn. Dù tôi chẳng phải là người Bahnar. Thế là tôi đi tìm, phải tìm cách để vải dệt có thể sống lại và được đi vào đời sống đời thường, có như vậy, người ta mới thấy quen, thấy đẹp, thấy thương và muốn dùng... và thế là hành trình đi cùng vải dệt truyền thống của các Tộc Tây Nguyên của tôi đã được 12 năm...
"Tôi không muốn thấy thổ cẩm chỉ nằm trong khung kính của những cửa hàng lưu niệm, chỉ mặc 1 lần trên sàn diễn thời trang rồi thôi, hoặc theo chân du khách nước ngoài muốn lưu giữ chút hương vị Việt. Tại sao chỉ những du khách nước ngoài mới hứng thú với thổ cẩm Việt? Tại sao những ai dùng sản phẩm từ thổ cẩm Việt lại cứ bị gắn mác "rừng rú, kỳ quái, quê quê"?. Có thể tôi không hiểu và nhớ nỗi các xu hướng thời trang hiện đại, nhưng tôi chắc chắn mình thấu hiểu thổ cẩm và biết sẽ làm gì với nó, kiến tạo đời sống mới cho nó và người thợ dệt bằng cách nào. Những gì chúng tôi đã làm, đang làm và các dự án manh nha thành hình được giới thiệu ở đây là một hành trình chúng tôi tạo dựng cho thổ cẩm một đời sống mới, rực rỡ và xứng đáng. Tôi chọn cái tên Thong Bahnar cho chính mình và thương hiệu như một cách để tỏ bày sự biết ơn đối với một dân tộc đã truyền cho tôi động lực trở về với nguồn cội, mở mắt và tâm trí tôi trước một văn hóa mà quê hương tôi đang mất dần. Và như cách cuộc sống tôi thay đổi với những may mắn và niềm hạnh phúc tôi nhận được kể từ khi chọn đi trên con đường này, tôi tha thiết biết ơn vì thổ cẩm đã chọn tôi, người Bahnar đã chọn tôi. Rất cảm ơn Bạn đến với trang web chia sẻ về hành trình và sản phẩm của chúng tôi. Thong Bahnar
